Stwierdzenie nieważności umowy kredytu frankowego

Wiele osób decydując się na wystosowanie powództwa przeciwko bankowi, pyta nas o charakter roszczeń, które sformułowane zostaną w treści pozwu. Nie budzi wątpliwości, że celem większości kredytobiorców jest doprowadzenie do rozstrzygnięcia, w którym sąd stwierdzi nieważność zawartej z bankiem umowy. Nie można przy tym pominąć, że w orzeczeniu kończącym postępowanie sąd może również dokonać tzw. „odfrankowaienia” umowy kredytowej, a żądanie powoda w tym zakresie zazwyczaj formułowane jest jako roszczenie ewentualne. Poniżej syntetycznie zaprezentowałem podstawowe elementy charakteryzujące roszczenie o stwierdzenie nieważności umowy.

Jeśli sąd orzekający w sprawie przyjmie, iż w wyniku bezskuteczności postanowień abuzywnych umowa nie może się ostać, w swym rozstrzygnięciu powinien stwierdzić, iż jest ona nieważna. Wskutek powyższego między stronami dochodzi do zwrotu świadczeń wzajemnych. Kredytobiorcy przysługuje roszczenie o zwrot środków, które wpłacił na rzecz banku w związku z zawartą umową kredytu. Rozliczenie powinno zostać przeprowadzone w oparciu o tzw. teorię dwóch kondykcji, o czym więcej w artykule – Teoria salda a teoria dwóch kondykcji.

W praktyce dochodzi do kumulacji roszczeń poprzez żądanie w treści pozwu zasądzenia kilku rodzajów roszczeń jednocześnie. Roszczenie o stwierdzenie nieważności jest formułowane wraz z roszczeniem o zapłatę. Przedmiotowa konstrukcja realizowana jest na bazie jednej podstawy faktycznej w oparciu o przepis art. 191 kpc. Wskazać jednak należy, że każde z dochodzonych roszczeń posiada odrębną podstawę prawną. Stwierdzenie nieważności umowy znajduje oparcie w treści art. 189 kc, a dla roszczenia o zapłatę znajdzie zastosowanie art. 410 kc, w którym uregulowano kwestie nienależnych świadczeń  (por. P. Artymionek, A. Citko, Postępowanie w sprawach kredytów frankowych., Warszawa 2021). 

Dodać również należy, że sąd stwierdzając w prawomocnym orzeczeniu, iż umowa jest nieważna, wydaje orzeczenie o charakterze deklaratoryjnym. Oznacza to, iż łączący strony stosunek prawny jest nieważny z mocy samego prawa (ex lege) od dnia zawarcia umowy kredytu (ex tunc), nie zaś od momentu uprawomocnienia się wyroku.

adw. Patryk Skalski